وقت ظهوروقت ظهور، گاه ظهور آخرین حجت الهی برای برپایی حکومت واحد عدل جهانی است. فهرست مندرجات۲ - سخنان ائمه درباره وقت ظهور ۳ - ظهور حادثه‌ای ناگهانی ۴ - نادرستی تعیین وقت برای ظهور ۴.۱ - اصلاح امر ظهور در یک شب ۴.۱.۱ - حدیثی از امام علی ۴.۲ - آمدن همانند شهاب فروزان ۴.۲.۱ - حدیثی از امام باقر ۵ - تعیین وقت ظهور در برخی روایات ۵.۱ - دسته اول ۵.۲ - دسته دوم ۵.۳ - دسته سوم ۵.۴ - چهارم ۵.۴.۱ - نکته ۶ - چگونگی آگاه شدن امام از وقت ظهور ۶.۱ - الهام ۶.۲ - برافراشته شدن پرچم قیام ۶.۳ - بیرون آمدن شمشیر امام از غلاف ۷ - حکمت مخفی بودن زمان ظهور ۸ - رد ادعای نزدیک بودن ظهور ۸.۱ - دیدگاه حضرت امام خمینی ۸.۲ - دیدگاه آیت الله تبریزی ۹ - نکته پایانی ۱۰ - پانویس ۱۱ - منبع ۱ - وقت ظهوریکی از موضوعات مهم در مباحث مهدویت، وقت ظهور است؛ به گونه‌ای که حتی سال‌ها پیش از ولادت حضرت مهدی (عجل‌الله‌تعالی‌فرجه‌الشریف)، دربارۀ آن، از معصومان (علیهم‌السلام) پرسش می‌شد. امامان معصوم (علیهم‌السلام) نیز همواره مسائل مربوط به حضرت مهدی (عجل‌الله‌تعالي‌فرجه‌الشريف) - به ویژه زمان ظهور آن حضرت - را از رازهای الهی دانسته و وقت‌گذاران را تکذیب کرده‌اند. ۲ - سخنان ائمه درباره وقت ظهوربا گذری کوتاه در سخنان ائمۀ اطهار (علیهم‌السلام) دربارۀ وقت ظهور، به مطالب ذیل بر خواهیم خورد: ۱. آگاهی به زمان دقیق ظهور، فقط از آن خداوند سبحانه و تعالی است. ۲. معصومان (علیهم‌السلام) همواره مردم را از تعیین وقت دربارۀ ظهور حضرت مهدی (عجل‌الله‌تعالی‌فرجه‌الشریف) برحذر داشته، وقت‌گذاران را تکذیب کرده‌اند. ۳. روایات فراوانی ظهور را ناگهانی دانسته و احادیثی اصلاح امر فرج را یک شبه ذکر کرده است. ۴. اگرچه پنهان بودن زمان ظهور از رازهای الهی است و حکمت الهی اقتضا کرده این وقت نزد مردم نامعلوم و پوشیده باشد، در بعضی روایات به پاره‌ای از حکمت‌های آن اشاره شده و تا اندازه‌ای محدودۀ زمانی آن معین شده است. ۵. با نگاهی به کلام معصومان (علیهم‌السلام) می‌توان چگونگی آگاه شدن حضرت مهدی (عجل‌الله‌تعالي‌فرجه‌الشريف) از هنگام ظهور را به راحتی به دست آورد. ۳ - ظهور حادثه‌ای ناگهانیهمانگونه که بیان شد، در روایات فراوانی، از ظهور آن حضرت، حادثه‌ای ناگهانی یاد شده و روشن است ناگهانی بودن آن، با تعیین قبلی وقت منافات دارد؛ چراکه وقتی برای امری زمان مشخص شد، دیگر دفعی و ناگهانی بودن آن معنا نخواهد داشت. ۴ - نادرستی تعیین وقت برای ظهوربه طور مسلم، کسانی که تعیین وقت می‌کنند، سخنشان خلاف این گروه روایات است. پاره‌ای از این روایات را این‌گونه می‌توان دسته‌بندی کرد: ۴.۱ - اصلاح امر ظهور در یک شباصلاح امر ظهور در یک شب اصلاح می‌شود. ۴.۱.۱ - حدیثی از امام علیامام علی (علیه‌السلام) فرمود: پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله) فرمود: «المهدی منّا اهل البیت یصلح اللّه له امره فی لیلة»؛ «مهدی از ما اهل بیت است که خداوند سبحانه و تعالی امر (فرج) او را در یک شب اصلاح می‌فرماید». ۴.۲ - آمدن همانند شهاب فروزانظهور همانند شهاب فروزان رخ می‌دهد. ۴.۲.۱ - حدیثی از امام باقرامام باقر (علیه‌السلام) پس از بیان غیبت حضرت مهدی (عجل‌الله‌تعالی‌فرجه‌الشریف) فرمود: «ثمّ یبدو کالشّهاب الوقّاد فی ظلمة اللّیل»؛ «او همانند شهابی شعله‌ور در تاریکی شب، آشکار خواهد شد». ۵ - تعیین وقت ظهور در برخی روایاتالبته در برخی روایات، به صورت محدود، زمان‌هایی برای رخداد این حادثه بزرگ ذکر شده است. این گونه روایات به چند دسته تقسیم می‌شود: ۵.۱ - دسته اولروایاتی که جمعه را روز ظهور معرفی کرده است؛ ۵.۲ - دسته دومروایاتی که روز ظهور را مصادف با روز عاشورا ذکر کرده است؛ ۵.۳ - دسته سومروایاتی که ظهور حضرت مهدی (علیه‌السلام) را در سال فرد ذکر کرده است؛ ۵.۴ - چهارمبرخی روایات نیز روز ظهور را شنبه ذکر کرده است. ۵.۴.۱ - نکتهاگرچه قرائنی چند بر ظهور حضرت مهدی (علیهم‌السلام) در روز جمعه وجود دارد؛ این روایت و امثال آن را می‌توان به این صورت توجیه کرد که نخستین روز ظهور، جمعه است و از آن‌جا که قیام آن حضرت پس از ظهور است، قیام آن حضرت، روز شنبه رخ خواهد داد. ۶ - چگونگی آگاه شدن امام از وقت ظهوردربارۀ چگونگی آگاه شدن حضرت مهدی (عجل‌الله‌تعالي‌فرجه‌الشريف) از وقت ظهور نیز روایات فراوانی ذکر شده است؛ مانند: ۶.۱ - الهامبدون شک، معصومان (علیهم‌السلام) مورد الهام خداوند سبحانه و تعالی قرار می‌گیرند. وحی، به صورت رسمی با رحلت پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌وآله) پایان گرفت؛ ولی در موارد فراوانی به اهل بیت (علیهم‌السلام) الهاماتی می‌شده و خواهد شد. برخی روایات چگونگی آگاه شدن حضرت مهدی (علیه‌السلام) از زمان ظهور را از راه الهام ذکر کرده است. ۶.۲ - برافراشته شدن پرچم قیامدر روایاتی اشاره شده است که وقتی ظهور آن حضرت نزدیک شد، پرچمی که آن حضرت هنگام ظهور در دست خواهد داشت، به اذن و اراده الهی برافراشته شده، امام (علیه‌السلام) را به فرمان قیام آگاه خواهد کرد. [۱۷]
راوندی، ابن هبة الله، الخرائج و الجرائح، ۲، ص۵۵۰.
۶.۳ - بیرون آمدن شمشیر امام از غلافرسول گرامی اسلام (صلی‌الله‌علیه‌وآله) فرمود: برای او شمشیری است در غلاف؛ هنگامی که وقت ظهورش فرا رسید، آن شمشیر از غلافش خارج می‌شود. خداوند سبحانه و تعالی آن شمشیر را به سخن در می‌آورد و شمشیر به حضرتش می‌گوید: «ای ولی خدا! خارج شو که دیگر نشستن مقابل (ستم) دشمنان خدا جایز نیست. پس او ظهور می‌کند.» ۷ - حکمت مخفی بودن زمان ظهوردر پایان، گفتنی است مخفی بودن زمان ظهور حضرت مهدی (عجل‌الله‌تعالي‌فرجه‌الشريف)، دارای حکمت‌های فراوانی است؛ از جمله: ۱. زنده نگه داشتن روح امید و انتظار در جامعه در طول غیبت حضرت مهدی (عجل‌الله‌تعالی‌فرجه‌الشریف)؛ ۲. معنا پیدا کردن امتحان شیعیان در عصر غیبت؛ ۳. غافلگیر کردن مخالفان و دشمنان. از آن‌جا که یکی از دلیل‌های غیبت حضرت مهدی (عجل‌الله‌تعالي‌فرجه‌الشريف) تلاش دشمنان برای نابودی آن حضرت بود، روشن بودن زمان ظهور، دشمنان را برای از بین بردن و مقابله با حضرت آماده می‌سازد؛ در حالی که نامعلوم بودن و ناگهانی بودن زمان ظهور، باعث غافلگیری دشمنان خواهد شد. ۸ - رد ادعای نزدیک بودن ظهوردر این زمینه دیدگاه برخی بزرگان را بیان می‌کنیم: ۸.۱ - دیدگاه حضرت امام خمینیامام خمینی رهبر انقلاب نه فقط تعیین ادعای نزدیک بودن ظهور را نپذیرفته‌اند، بلکه به نوعی چنین ذهنیتی را نیز مردود دانسته‌اند: از غیبت صغرا تاکنون که بیش از هزار سال می‌گذرد و ممکن است صد هزار سال دیگر بگذرد و مصلحت اقتضا نکند که حضرت تشریف بیاورد، در طول این مدت مدید احکام اسلامی باید زمین بماند و اجرا نشود؟ !.... [۱۹]
امام خمینی، سید روح الله، ولایت فقیه، ص۲۷.
۸.۲ - دیدگاه آیت الله تبریزیمرحوم آیت اللّه شیخ جواد تبریزی - یکی مراجع معاصر تقلید - نیز در این‌باره می‌گوید: باید زمینه را مساعد کنید که اگر غیبت، صد هزار سال هم طول بکشد، عقاید مردم خراب نشود. فردی بود هرروز می‌گفت: «حضرت می‌آید؛ ظهور نزدیک شده» یک بار گفت:«سه ماه دیگر حتما آقا می‌آید.» سه ماه بعد گفتیم: «چه شد؟» گفت: «بداء حاصل شد!». [۲۰]
تبریزی، شیخ جواد، شیخ جواد تبریزی در دیدار دانش‌پژوهان مرکز تخصصی مهدویت، فصل‌نامه انتظار، ج۵، ص۱۷.
۹ - نکته پایانیبرخی با مطرح کردن ظهور صغرا، بر این باورند ظهور آن حضرت بسیار نزدیک است. همگان بر این امید هستیم که چنان باشد؛ اما هیچ دلیل روایی محکمی بر آن وجود ندارد. و تشبیه آن، با غیبت صغرا نیز نادرست است. ۱۰ - پانویس۱۱ - منبعفرهنگنامه مهدویت، سلیمیان، خدامراد، ص۴۶۱، برگرفته از مقاله «وقت ظهور». |